Izrael - przewodnik turystyczny

Izrael to od wieków jeden z najbardziej popularnych turystycznych kierunków na świecie. Miliony wiernych co roku odwiedzają miejsca kultu religijnego i zachwycają się pięknem Izraela. Klimat dawnej Ziemi Świętej jest tu bardzo widoczny, ale sam kraj oferuje dużo więcej. Możemy tu surfować, wylegiwać się na plaży, jeździć na nartach, popijać wino, kosztować pysznych potraw lub bawić się do rana w klubach Tel-Awiwu. A to wszystko w zaledwie setnym państwie pod względem wielkości na świecie.

Najważniejsze miasta:
(kliknij na zdjęcie aby przejść do przewodnika po mieście)

Izrael - informacje ogólne i rąbek historii

Populacja	około 8,9 miliona
Stolica	Jerozolima
Strefa czasowa	UTC/GMT +3 - lato UTC/GMT +2 - zima (12:00 w Warszawie = 13:00 w Izraelu)
Waluta	Nowy szekel izraelski (NIS) 1 NIS = 1,12 PLN 1 EUR = 4 NIS 1 USD = 3,41 NIS (06.10.2020)
Język	hebrajski
Główne miasta	Jerozolima, Tel-Awiw, Hajfa, Rishon LeZion (Riszon le-Cijjon), Petah Tikva, Ashdod, Netanya, Beersheba (Beer Szewa), Holon

Początki państwa sięgają 1030 roku p.n.e., kiedy Saul zjednoczył izraelskie plemiona. Po niedługim czasie królestwo podzieliło się na dwa organizmy państwowe - Państwo Północne i Królestwo Judy, które wkrótce zostały podbite przez Asyrię i Babilon. Następnie tereny Izraela zostały podbite przez Rzym w 62 roku p.n.e, a w VII wieku przez Arabów. Populacja Żydów na terenach Izraela drastycznie zmalała. Od czasu utraty państwa Żydzi mieli odwieczą ambicję dotyczącą jego odbudowy, co zostało wyrażone w Bibli oraz najważniejszych pismach hebrajskich. Pragnienia zaczęły się spełaniać w 1492 roku, kiedy Żydzi zostali wygnani z Hiszpanii. Wielu z nich wyruszyło z Europy i osiedliło się w Palestynie. Sto lat później duże społeczności żydowskie znajdowały się w Jerozolimie i innych znaczących miastach Palestyny.

Kolejny napływ ludności żydowskiej miał miejsce pod koniec XIX wieku - duża część Żydów uciekała do Palestyny przed pogromami w Rosji. Stali się dużą mniejszością w Palestynie i zaczęli coraz głośniej mówić o potrzebie utworzenia państwa żydowskiego. Podczas I wojny światowej Wielka Brytania uznała, że należy utworzyć na terenie Palestyny dom dla narodu żydowskiego i razem z Żydami podbiła Palestynę. W 1922 roku utworzono Brytyjski Mandat Palestyny i zastanawiano się, jak pogodzić obie społeczności. Fale antysemityzmu i II wojna światowa spowodowała napływ kolejnych setek tysięcy Żydów do Palestyny. Na koniec II WŚ 33% mieszkańców Palestyny było Żydami. 29 listopada 1947 świeżo powstała Organizacja Narodów Zjednoczonych przyjęła rezolucję o podziale Palestyny na dwa państwa, żydowskie i arabskie. wydzielono granice, rozpisano zalecenia i nakazano Wielkiej Brytanii wcielać je w życie. Z planem nie zgodziła się ludność Arabska, w Palestynie wybuchła wojna domowa, a Anglicy podjęli decyzję o wycofaniu się z Palestyny.

14 maja 1948 Izrael ogłosił niepodległość i został zaatakowany przez sąsiednie państwa arabskie. Żydzi dokonywali masowych zbrodni na Palestyńczykach, których znaczna część uciekła do sąsiednich krajów. Po rocznej walce zawieszono broń i ustalono tymczasowe granice. Cały czas do Izraela emigrowałe znaczne ilości Żydów z całego świata. Populacja Żydów zwiększyła się z 800 tysięcy do 2 milionów w 1958 roku. Na przestrzeni najbliższych dziesięcioleci Izrael kilkukrotnie stawał jeszcze do walki ze swoimi sąsiadami, najważniejsze ze starć miało miejsce w 1967 - po wojnie sześciodniowej Izrael powiększył się o tereny zabrane m.in. Syrii i Libanowi, między innymi zamieszkaną przez Palestyńczyków Strefę Gazy. 17 czerwca 1967 przywódcy państw arabskich przyjęli postanowienie mówiące o braku jakichkolwiek kontaktów z Izraelem i jego całkowitą izolację. Napięta sytuacja w Izraelu ma miejsce cały czas. Regularnie dochodzi do napięć i ataków Żydów oraz Palestyńczyków między sobą. Niestety nie widać jakiejkolwiek szansy na poprawę sytuacji.

Informacje praktyczne

- będąc w Izraelu paszport należy posiadać przy sobie na wypadek kontroli

- mimo małej powierzchni Izrael jest bardzo zróżnicowany geograficznie. Znajdziemy tu m.in. rozwinięte miasta, góry, setki kilometrów wybrzeża i tereny pustynne

- w Izraelu dzień wolny od pracy to sobota, kiedy obchodzony jest szabat. Izraelczycy nie mogą wtedy pracować, jeździć samochodami itd. Tradycyjnie szabat obchodzony jest od zachodu słońca w piątek do zachodu słońca w sobotę. Wtedy miasta są praktycznie wyłączone, kolej nie funkcjonuje, ludzie nie pracują, nie mogą używać elektryczności, przemieszczać się na duże odległości itp.

- Izrael to także kultura targowania się – wiadomo, na bazarach targujemy się zawsze i o wszystko!

- w Izraelu gniazdka elektryczne są takie same jak w Polsce

- kuchnia żydowska to, pisząc w skrócie, oryginalne połączenie kuchni śródziemnomorskiej, arabskiej i tureckiej. Najpopularniejsze dania kuchni żydowskiej to m.in. humus (pasta z ciecierzycy), falafel (smażone kulki, najczęściej z ciecierzycy), shawarma (grilowane mięso) i pita (charakterystyczne chlebki).

Wiza do Izraela

---

Na podstawie obowiązującej, dwustronnej umowy polsko-izraelskiej, obywatele RP mogą przebywać na terenie Izraela do 90-ciu dni bez posiadania wizy. Przekraczając granicę, w paszport zostanie nam wbita pieczątka (lub otrzymamy ją na specjalnej karcie), która będzie potwierdzeniem zgody na nasz pobyt. Niestety, ale dość powszechną praktyką stosowaną przez służby graniczne Izraela, jest wbijanie w paszport zgody na pobyt krótszy niż wynikające z umowy 90 dni (zazwyczaj jest to 30 dni) - bądźmy uważni i sprawdźmy, na jaki okres czasu otrzymaliśmy zgodę.

Kontrola na lotnisku

Tym, co może zszokować turystów są możliwe dokładne kontrole na lotniskach w Izraelu, zarówno podczas przylotu jak i wylotu. W internecie znajdziecie dziesiątki historii o pracownikach lotniska, którzy potraili trzymać turystę godzinami, zadając mu dziesiątki pytań i próbując weryfikować jego odpowiedzi. Znane są również historie, kiedy służby nie wypuszczały z lotniska turystów, którzy przylecieli do Izraela na kilka godzin, trafiając na bardzo tani wylot rano i powrót wieczorem. Nie ma tu żadnej reguły, odprawy zazwyczaj nie są długie, jednak izraelskie służby regularnie odbytują turystów na różne pytania. Spodziewaj się rozmowy, jeżeli w paszporcie masz np. wizę do Egiptu lub pieczątki z innych, arabskich krajów. Aby uprościć odprawę, miej przy sobie wydrukowane potwierdzenie rezerwacji noclegu, bilet powrotny, ułóż sobie w głowie kilka zdań na temat tego, co chcesz w Izraelu robić i zobaczyć. W większości przypadków nie ma żadnych problemów, zawsze jest jednak mała szansa, że to właśnie Ciebie będą dokładnie przepytywać.

Zdecydowanie warto być na lotnisku wcześniej, niż jest to zalecane. Na oficjalnych stronach lotnisk w Izraelu podany jest zalecany czas przybycia na lotnisko - minimum 3 godziny przed wylotem. Dostosuj się do tego i nie przyjeżdżaj później.

Problemy z pieczątkami Izraela w paszporcie

W trakcie kontroli paszportowej po przybyciu do Izraela, koniecznie poprośmy o wystawienie (zamiast pieczątki) stempla blankietowego, czyli na osobnym papierze, którego nie wczepia się do paszportu. Taka forma wizy do Izraela na szczęście staje się normą i niedługo będzie jedynym rodzajem wizy na wszystkich przejściach granicznych w Izraelu. Z powodu napięć politycznych, mając w paszporcie pieczątkę z Izraela, nie zostaniemy wpuszczeni do wielu krajów arabskich, m.in. do Kuwejtu, Jemenu Libanu czy Syrii. Więcej informacji oraz lista państw dostępna jest w naszym artykule Kłopotliwa pieczątka, czyli gdzie nie wjedziemy ze stemplem z Izraela.

Znajomość języka angielskiego

Do niedawna językiem urzędowym był w Izraelu język hebrajski oraz arabski. W 2018 roku zniesiono język arabski, obecnie jedynym urzędowym językiem w Izraelu jest język hebrajski. Znajomość języka angielskiego podobna jak w Polsce - zna go spora część młodzieży, gorzej ze starszymi osobami, z których spora część, ze względu na pochodzenie, zna język rosyjski lub polski.

Znaki drogowe w miejscach turystycznych dostępne są zazwyczaj w języku hebrajskim, arabskim i angielskim. Poza turystycznymi obszarami wyłącznie hebrajsko-arabskie. Z informacjami przydatnymi dla turystów, takimi jak restauracyjne menu lub rozkłady jazd jest podobnie - angielski znajdziemy w popularnych turystycznie miejscach, w innych miejscach może być problem.

Bankomaty i gotówka

- waluta Izraela to nowy szekel izraelski. Walutę najlepiej wymieniać w bankach lub dużych kantorach po uprzednim dokładnym przeliczeniu kursu. Mogą się one bardzo różnić w zależności od miejsca - wbrew pozorom Izrael jest drogi! Koszty możemy zbić śpiąc w hostelach lub guesthousach, jedząc w miejscach przeznaczonych nie dla turystów, a dla miejscowych oraz kupując na bazarkach oraz pchlich targach

Bezpieczeństwo w Izraelu

Nieustanny konflikt z sąsiednimi krajami oraz Palestyńczykami powoduje, że Izrael stale narażony jest na bombardowania i zamachy terrorystyczne. Należy jednak mieć na uwadze, że zamachy nie są kierowane w stronę turystów, tylko w kierunku przedstawicieli władz. Najbardzej narażone są miejsca sporne, czyli Strefa Gazy oraz Zachodni Brzeg (zwłaszcza miasto Jerycho i okolice) - do nich turyści raczej nie zaglądają, a do samej Strefy Gazy mają zakaz wstępu.

"Tradycyjna" przestępczość jest marginalna, do napadów i rabunków dochodzi w Izraelu rzadziej niż w większości państw Europy, wskaźniki przestępczości są w Izraelu jednymi z najniższych na świecie. Spodziewaj się jednak widoku uzbrojonych służb w miastach, a na wejściach m.in. do galerii handlowych, garaży czy większych sklepów licz się z uzbrojoną ochroną, która zajrzy do Twojego plecaka lub torby, którą przy sobie masz.

Wybierając się na odludzie i chcąc zboczyć z turystycznych szlaków, uważaj na pola minowe. Znajdują się zwłaszcza na granicach Izraela. Informują o nich tablice ostrzegawcze. Szacuje się, że rozbrojenie wszystkich pól minowych w Izraelu zamie dziesiątki lat.

Telefon w Izraelu i dostęp do internetu

W Izraelu nie ma problemów z dostępem do Internetu, na każdym kroku znajdziemy restauracje czy kawiarnię z siecią wifi. Na miejscu możemy kupić kartę SIM z ofertą prepaid (dostępne praktycznie w każdym kiosku). Średnie oferty to 30 NIS za 5 GB danych.

Transport wewnątrz Izraela

Podróżując po Izraelu należy wziąć pod uwagę sytuację polityczną jaka w danym momencie panuje w kraju, ponieważ czasem niektóre rejony mogą być zamknięte dla podróżnych. Warto przed wyjazdem przejrzeć ostrzeżenia dla podróżnych polskiego MSZ. Oprócz tego zaleca się sprawdzenia lokalnych świąt, gdyż np. podczas Szabasu od zachodu słońca w piątek do zachodu słońca w sobotę w Izraelu nie jeżdżą autobusy i pociągi (Wyłączając Hajfę, Nazaret i Eilat). Nie zdziwicie się również na widok uzbrojonych żołnierzy, którzy bardzo często podróżują transportem publicznym, w szczególności autobusami. Najwięcej spotkacie ich w niedzielę przed 10 rano, podczas powrotów do baz.

Izrael jest małym krajem, dzięki czemu pokonywane odległości wewnątrz kraju nie są duże i czasochłonne.

Drogi w Izraelu i przepisy drogowe

Drogi w Izraelu są dobrej jakości. Znaki drogowe są m.in. po angielsku. Nie jest wymagane międzynarodowe prawo jazdy - władze Izraela uznają polskie prawo jazdy. Jeżeli chcemy jeździć po Izraelu własnym samochodem, obowiązkowo musimy posiadać tzw. zieloną kartę (międzynarodowe ubezpieczenie komunikacyjne). Od listopada do marca światła mijania są obowiązkowe. W Izraelu jest 6 płatnych autostrad oraz płatny tunel pod wieżą Carmel. Opłata pobierana jest automatycznie na podstawie elektronicznych skrzynek albo tablic rejestracyjnych.

Ograniczenia prędkości

• w terenie zabudowanym: 50 km/h
• poza terenem zabudowanym: 80 - 90 km/h
• na autostradach: 110 km/h

W Izraelu działają wszystkie największe wypożyczalnie tj. Sixt, Avis czy Hertz. Oprócz tego na rynku istnieją również mniejsze, lokalne firmy jak Elan, Traffic czy Tamir. Jeżeli nie posiadamy wizy, będziemy musieli dodatkowo dodać do ceny wynajmu podatek VAT. Oprócz tego lokalny rząd wymaga dodatkowego ubezpieczenia, które mocno podnosi koszty wynajmy. Koszt takiego ubezpieczenia to wydatek rzędu od 20 USD za dzień.

Kolej w Izraelu

Sieć kolejowa w Izraelu zrobiła w ciągu ostatnich kilku lat ogromny postęp. W kolej zainwestowano miliony dolarów, dzięki czemu jest w zdecydowanie lepszym stanie niż kolej w Polsce. Przewoźnikiem jest narodowe Israel Railways (www.rail.co.il).no Sieć połączeń kolejowych w Izraelu (mapa).

KOLEJ W IZRAELU - PRZYKŁADOWE TRASY I CENY (1 NIS = 1 PLN)
Trasa:	Długość jazdy:	Cena za bilet w jedną stronę:	Cena za bilet tam+powrót:
Tel Awiw - Haifa	1,5h	32 NIS	51 NIS
Tel Awiw - Jerozolima	1,5h	23,5 NIS	37,5 NIS
Tel Awiw - Beer Sheva	1,5h	31,5 NIS	50,5 NIS
Tel Awiw - Rishon LeZion	0,5h	15 NIS	24 NIS
Haifa - Jerozolima	2,5h	50,5 NIS	81 NIS
Haifa - Beer Sheva	2,5h	62 NIS	99 NIS

Jak widać w powyższej tabeli, kupując bilety warto od razu kupić przejazd tam+powrót (20% zniżki). Kolej w Izraelu nie jeździ w soboty. Kursuje za to normalnie w niedzielę. Przejazdy koleją w Izraelu są droższe od autokarów, ich cena nie jest jednak niedostępna dla Polaka.

Autokary i autobusy w Izraelu

Autobusy w Izraelu to najszybszy i najtańszy środek transportu. Ilość połączeń jest rozbudowana. Problem jednak w tym, że sieć połączeń rozbita jest na wiele firm, przez co ustalenie trasy i kupno biletów może wydawać się problemem. Aby ułatwić sprawę, uruchomiono rządową stronę zbierającą trasy wszystkich przewoźników (www.bus.gov.il) - niestety strona jest wyłącznie po izraelsku. Z pomocą przychodzi prywatna strona, oferująca to samo - wspólną wyszukiwarkę połączeń dla większości przewoźników - www.bus.co.il.

Bilety można kupować przez internet lub bezpośrednio u kierowcy. Cena zależy od przewoźnika, przejazdy autobusem w Izraelu są tańsze niż podróżowanie koleją.

Poniżej przedstawiam pokrótce największych przewoźników w Izraelu:

Egged - największy przewoźnik w Izraelu (i jedna z największych firm przewozowych na świecie). Pokrywa swoją siecią około 60% powierzchni kraju.

Dan - drugi największy przewoźnik w kraju. Działa głównie w Tel Awiwie oraz na kilku liniach do Jerozolimy i Shomoron.

Metropoline - obsługuje międzymiastowe połączenia do Beer Sheva i do Negev. Ponadto działa w regionie Dan.

Veolia - obsługuje połączenia z Ashdod, Tiberias i z Modi'in.

EggedTa'avura - działa na północy regionu Negev oraz na terenach miejskich Netanya, Ashdod i Ashkelon.

Superbus - jest głównym przewoźnikiem w regionach Ramla i Lod.

Nateev Express - działa w regionach Netanya i Hadera a także w Upper Galilee.

Kavim - działa w regionach Petah Tikva i Kiryat Ono a także w regionie Gush Dan.

Metrodan - obsługuje podróżnych w Beer Sheva.

Nazareth United Bus Services - działa w Nazarecie.

Illit - obsługuje połączenia do Beitar Illit.

Izrael - ciekawostki

---

- Izrael posiada największa liczbę muzeów przypadających na mieszkańca
- Izrael to jedyna demokracja na Bliskim Wschodzie
- Izrael ma największą koncentrację firm technologicznych na świecie, nie wliczając Doliny Krzemowej
- klej na znaczku pocztowym w Izraelu jest koszerny

Izrael - przydatne linki

---

www.goisrael.com – oficjalna, turystyczna strona Izraela (ENG)

www.rail.co.il/EN/ - strona internetowa Israel Railways

Ostatnia aktualizacja: 06.10.2020

---